ڀنگياڻي ٿئي راڻي، طبيعت اها ئي گونھاڻي

توڻي جو هي ڏاڍو تعصباڻو پهاڪو آهي، جيڪو ڌنڌي، ذات، هنر ۽ طبقي جي بنياد تي هڪ فرد يا طبقي کي نيچ ۽ گهٽ قرار ڏئي ٿو. تنهنڪري اڄ جي دور ۾ هيءَ پهاڪو بلڪل به قبول ڪرڻ جوڳو ناهي. بلڪي هي پهاڪو ته هيٽ ڪرائمز جي قانون تحت اچي ٿو. پر ساڳي ئي وقت هي پهاڪو اسان جي لوڪ سنسڪرتي يا ثقافت ۽ تاريخ جو حصو آهي. اصل ۾ هي پهاڪو اسان جي معاشري جي ماحول ۽ وايو منڊل جي بنياد کي ظاهر ڪري ٿو ته ڪيئن اسان جو سماج مختلف مرحلن مان گذري هن هنڌ پهتو آهي. جيئن ته انسان هڪ سماجي جانور آهي. سماج ۾ رهندي هو ٻين سان لھ وچڙ ۾ اچي ٿو. جتان اهو سماجي رسمون، رواج، اخلاقي مامرا ۽ سٺايون، برايون سکي ٿو. جنهن جي تجربن جي بنيادن تي هن جي ذهن ۽ من ۾ سڪ، پريم، نفرت، دشمني، کل مذاق، ٽوڪ بازي، وغيره جا جذبا الڳ الڳ وقتن تي پيدا ٿيا هوندا. ائين انهن جي آڌار تي به گهڻن ئي پهاڪن سماجن ۾ جنم ورتو هوندو. مطلب ته پهاڪو هڪ اهڙو گفتو يا مرڪب آهي، جنهن ۾ صلاح، نفرت، دشمني، مذاق، ٽوڪ، معاشري جي اونچ نيچ، ذات پات، طبقاتي فرق، ۽ معاشري ۾ ايندڙ ڦيرڦار جي حوالي سان گيان (ڄاڻ) وشواس (يقين)، ڪلا (فن)، نيتي (رسم)، قانون، ريتون، رسمون، لياقتون، عادتون، علتون ۽ ٻيا گنڀير ويچار سمايل هوندا آهن.

هن پهاڪي ۾ موجود زهر يا ڏنگ مان ظاهر ٿئي ٿو ته پهاڪن، محاورن ۽ چوڻين جو سماج سان ڪيڏو گهرو لاڳاپو آهي. جيئن ته مٿي اڳم ئي ذڪر ٿي چڪو آهي ته انسان هڪ سماجڪ ساهوارو آهي، تنهنڪري اهو قديم رسمن موجب پنهجن ابن ڏاڏن کان پيڙهي به پيڙهي سنسڪرتي يا تقافت جون خوبيون ۽ خاميون حاصل ڪندو رهي ٿو. وقت گذرندي اِنهن ۾ ٿوري گهڻي ڦيرڦار به اچي ٿي، پر ٿلهي ليکي اُن جي بنيادي شڪل ۾ گهڻي تيزي سان تبديلي نٿي اچي.

”ڀنگياڻي ٿئي راڻي، طبيعت اها ئي گونھاڻي.“ پهاڪو اصل ۾ هڪ آکاڻي سان لاڳاپيل آهي. جنهن جي بنياد تي هي پهاڪو ٺاهيو ويو هو يا وري هن پهاڪي جي بنياد تي هي آکاڻي گهڙي وئي هوندي. هن پهاڪي سان لاڳاپيل آکاڻي ڪجهه هن ريت آهي ته، هڪ دولتمند شخص هڪ ڀنگياڻيءَ تي عاشق ٿي پيو. تنهنڪري وَس ڪري سندس مائٽن کي راضي ڪري ساڻس شادي ڪيائين. پر ڪجهه ڏينهن کان پوءِ ڀنگياڻيءَ جي صحت خراب ٿي پئي ته سندس مڙس حڪيم وٺي آيو، پر حڪيم صاحب جي علاج سان ڀنگياڻيءَ جي صحت نه سُڌري. حڪيم صاحب گهڻا ئي وس ڪيا ۽ کيس مختلف شافي دوائون به ڏنائين، پر ڀنگياڻيءَ جي صحت سُڌرڻ جي بدرآن ويتر خراب ٿيندي وئي. گهڻن ئي ڏينهن کان پوءِ نيٺ حڪيم صاحب، اصل سبب ڄاڻڻ کان پوءِ ڳالهه کي سمجهي ويو ۽ ڀنگياڻيءَ جي دولتمند مڙس کي چيائين ته آئون هاڻي بيماري کي سڃاڻي ويو آهيان. هن بيماريءَ جو علاج رڳو هڪڙي معجون آهي. پر اها ڏاڍي مهانگي آهي. دولتمند شخص حڪيم کي چيو ته اوهان پئسن جو فڪر نه ڪيو. نيٺ حڪيم صاحب دولتمند شخص مان وڏي رقم ڏُهڻ کانپوءِ، هيرن جواهرن سان جڙيل سون جي دٻليءَ ۾ گونهه وجهي، ان کي معجون جو نالو ڏئي دولتمند شخص جي زال کي ڏئي ان کي سونگهڻ لاءِ چيو، ڀنگياڻي جيئن ئي ان کي سونگهيو ته جنهن ڌپ تي اها هريل هئي، اها ڌپ اچڻ تي سندس طبعيت سُڌرندي وئي.

اصل ۾ هيءُ پهاڪو ۽ آکاڻي اسان جي سماج جي ان مڪروهه چهري يا رخ کي اڳيان آڻي ٿي، جنهن جي بنياد تي اسين ڪنهن ڪم، ڌنڌي، هنر ۽ طبقي جي بنيادن هڪ فرد يا طبقي کي نيچ ۽ گهٽ قرار ڏئي پاڻ کي اُتم ۽ اعليٰ قرار ڏيون ٿا. هيءَ پهاڪو ۽ آکاڻي اصل ۾ اسان جي جاگيرداراڻي سماج جي انهن روين کي ظاهر ڪن ٿا، جنهن ۾ ڪنهن ڪم، ڌنڌي، طبقي يا فرد کي گهٽ يا نيج يا اَڇوت قرار ڏنو وڃي. اهڙا رويا اڄ به اسان جي سماج ۾ جاگيرداراڻي باقيات جي طور تي موجود آهن. سماج جي ان اسٽگما يا داغ هڻن وارن روين جي سبب اَڄ اسان جا ڪيترائي نوجوان ڪو ڪم يا ڌندو ڌاڙي ڪرڻ بدرآن وانڌو ويهڻ کي اوليت ڏين ٿا ڇو جو کين ڊپ آهي ته جيڪڏهن ڪم يا نوڪري ڪندا ته ماڻهو ڇا چوندا. ان جي ڀيٽ ۾ ترقي ڪيل ملڪن يا سماجن کي ڏسون ٿا ته پوءِ اهي سماج اهڙن بدبودار روين مان گهڻو اڳ جان آجي ڪرائي، اڳتي وڌي چڪا آهن. انهن سماجن ۾ ڪو به ڪم سٺو يا خراب ڪونهي. ترقي ڪيل سماجن ۾ محنت جي عظمت کي مڃيو وڃي ٿو ۽ جيڪو به شخص يا فرد محنت ڪري ٿو ان کي عزت جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو ۽ جيڪو شخص يا فرد محنت نٿو ڪري، ان کي اوتري اهميت ۽ عزت نٿي ڏني وڃي، جيتري ڪنهن محنت سان ڪم ڪرڻ واري کي ڏني وڃي ٿي. تنهنڪري جيترو جلدي ٿي سگهي، اوترو جلدي اسان به انهن جاگيرداراڻن روين ۽ علتن مان جان ڇڏايون، ڇالاءِ جو زرعي سماج جون اهي پراڻ پرست عادتون ۽ رويا ئي اسان جي سماج جي اڳتي وڌڻ واري عمل ۾ رڪاوٽون وجهي رهيا آهن.